Ezelsoren: De kracht van het ritueel

24 januari 2022 Reacties uitgeschakeld voor Ezelsoren: De kracht van het ritueel Boeken, Rituelen, Zingeving  1

De kracht van het ritueel. Hoe je van gewone, alledaagse gebeurtenissen een onvergetelijke ervaring maakt. Door Casper ter Kuile (2020). Gelezen in januari 2022 vanuit mijn interesse in rituelen, zingeving en verbondenheid. ISBN: 978 90 446 4502 6. 220 pagina’s.

Zonder duidelijkheid bij mijlpalen, laten we ze aan ons voorbij gaan zonder ze met heel ons hart te doorleven.

Houvast in de opmaak

De titel, De kracht van het ritueel, sprak mij aan. De subtitel, Hoe je van gewone, alledaagse gebeurtenissen een onvergetelijke ervaring maakt, wekte mijn interesse. De blauwe omslag schrikt mij af. Te zakelijk en afstandelijk voor een boek dat over verbinding gaat. De inhoudsopgave is compact en fungeert als routeplan: contact maken met jezelf, met anderen, met de natuur en met het transcendente. Tijdens het lezen krijg ik meermaals de indruk dat de uitgever tegen een maximaal aantal pagina’s aanhikte. Het voelt alsof het rijke gedachtengoed van Casper ter Kuile op de pagina’s is gefrot. Dat voelt wat tegenstrijdig, omdat het boek juist een pleidooi is voor ‘stilstaan bij’ en ‘ruimte aan’. Van mij had meer witruimte gemogen. En hoewel ik niet zo van de zelfhulplijstje ben, had wat mij betreft een kader hier en daar en wat puntsgewijze opsommingen niet misstaan. Had ook in laatste hoofdstuk gemogen als een herhaling: dat je in een oogopslag kunt kiezen wat je wilt meenemen en waarmee je aan de slag wilt gaan. Casper ter Kuile schenkt in De kracht van rituelen een bron van inspiratie voor vertraging en doorleven van het leven, nu is het wel heel veel bladeren om zijn inzichten gestructureerd terug te vinden. Jammer dat de opmaak niet meer houvast biedt. Bovendien is herhaling een belangrijk onderdeel van ritueel. Die herhaling in het boek terug laten komen, had dus goed gepast bij het onderwerp.

Paradoxaal

Het boek begint met de tekst: “Voor mijn vader, die mij heeft geleerd hoe ik me aan de regels moet houden, en voor mijn moeder, die me heeft geleerd hoe ik ze kan veranderen.” Die paradox sluit aan bij de tegenstrijdigheid tussen titel en subtitel. Aan de Universiteit voor Humanistiek leerde ik dat rituelen een tegenwerking kunnen hebben: zij markeren belangrijke momenten in het leven, vertragen de geleefde werkelijkheid en creëren ruimte voor (collectief) symbolisch handelen. Ronald Grimes, meester in rituelen, dicht vier kenmerken toe aan rituelen: belichaamd, gecondenseerd (niet-alledaags), voorgeschreven en opvoering/uitvoering (in scène gezet). In die zin is een ochtendritueel geen ritueel. In De kracht van het ritueel maakt Casper ter Kuile duidelijk hoe je juist alledaagse momenten, zoals ochtendgewoonten, kunt omtoveren tot momenten van betekenis als je ze de juiste aandacht geeft. Dat sluit aan bij mijn visie op hedendaags ritueel. De subtitel, Hoe je van gewone, alledaagse gebeurtenissen een onvergetelijke ervaring maakt, ademt een paradoxale kracht. Dat onvergetelijke ervaring in de subtitel had wat mij betreft ook zingevende beleving mogen zijn. Maar dat heeft mogelijk te maken met mijn associatie bij het woord. Ervaring voelt voor mij eenmalig. Daarnaast gaat het bij rituelen om doorvoelen en dus juist niet om vergeten als een woord met cognitieve lading. Aan de andere kant maakt doorvoelen dat we het vasthouden en dus niet vergeten. Dubbelzinnig dus!

Dieper bewustzijn begint bij onderdeel worden van iets groters dan wijzelf.

Kattenbelletje

• We leven in een versnipperde wereld. In die zin vinden we onze zingeving wellicht ook niet meer op één plek, zoals voorheen religie daarin voorzag. Het gefragmenteerd invullen van onze behoefte aan zingeving binnen verschillende structuren, sluit aan bij de ontwikkelingen in de maatschappij. Het opsplitsen en opnieuw samenvoegen zoals Casper ter Kuile het noemt. We willen niet meer alles op één plek, maar één plek kan wel in verschillende behoeften voorzien.
• Spiritueel lezen in vier stappen: lezen (waar zijn we in het verhaal = letterlijk), mediteren (welke beelden komen op), bidden (welke ervaringen komen nu je kant op?) en aanschouwen (welke actie wil je ondernemen).
• Vier soorten gebeden: aanbidding (grotere verband), boetedoening (tekortkomingen), dankzegging en supplicatie (bidden voor iets of iemand).
• Casper ter Kuile gaat uit van vier niveaus van verbinding: contact met jezelf, anderen, de natuur en het transcendente. Ik twijfel of de natuur voor mij een apart niveau is of dat het onderdeel is van de niveaus van contact met jezelf, anderen en het transcendente. Doet me denken aan de vier niveaus van zin van Leijssen (2013):
  • Fysiek (verhouding tot menselijk lichaam en materie)
    
  • Sociaal (verbinding met andere mensen)
    
  • Psychisch (verbinding met onszelf)
    
  • Spiritueel (verbondenheid van alles en iedereen)
    

   

We zijn niet afgescheiden van de natuur, wij zijn de natuur en we delen hetzelfde lot.

De kracht van het ritueel lezen?

Geweldig boek. Prachtig antwoord op het toenemende gevoel van isolement in de maatschappij. Mooie mix van kennis en toepasbare voorbeelden om te verstillen en vanuit aandacht te komen tot verbinding. Die Casper ter Kuile heeft een niet normale hoeveelheid kennis en ervaring. Totale denker en doener. Wat een grootheid. Must-read voor ritueel vormgevers. Zeker ook aan aanrader voor mensen die hun leven met meer aandacht willen leven en in de zoektocht naar oprechte verbinding. Boek leest makkelijk. Is voor nu het meest betekenisvolle boek dat ik in 2022 heb gelezen.

Religie zonder God

Ik ben gefascineerd door de makken die ontstaan doordat de kerk aan relevantie verliest. Hoewel het eigenlijk niet de kerk is die aan relevantie verliest. Dat waarin de kerk voorziet, is nog altijd relevant. De kerk staat echter te ver van de huidige maatschappij af om die relevantie te ontsluiten. Veel van de kerkelijke gebruiken laten ons aarden, dragen bij aan een gevoel van verbinding en daarmee aan zingeving. Rituelen verworden daarmee tot zingevingsmethoden. Het is een middel om mensen een gevoel van betekenis te geven. In mijn zoektocht naar een alternatief voor dat wat we missen door het wegvallen van de kerk, ben ik steeds gefocust op een instituut als geheel. Echter, in de huidige maatschappij leven we meer gefragmenteerd; we werken niet meer ons hele leven voor één en dezelfde baas en wonen niet meer heel ons leven in dezelfde straat. Om de kracht van de kerk te ontsluiten in de huidige maatschappij, dien ik gefragmenteerd te denken en dus weg van alles onder één dak.

Deze notitie sluit aan bij mijn streven naar vertraging en is daarnaast praktisch van aard. Dat praktische betreft dat ik vaak niet meer weet waar ik iets kan terugvinden of hoe een bepaald boek heet. Met deze persoonlijke boeknotities hoop ik het mezelf iets makkelijker te maken. Het betreft persoonlijke noten voor eigen doeleinden en vanuit persoonlijk perspectief. Ik ben geen recensist en in die zin zijn mijn ezelsoren niks waard. Het is ook geen volledig verslag. Het is bedoeld om voor mijzelf iets langer stil te staan bij wat ik lees, te herinneren waarover een boek gaat en om vast te houden wat ik niet wil vergeten. Dit is het derde boek dat ik in 2022 heb gelezen. Voor nu lijkt het mij mooi als ik in 2022 tenminste 50 boeken lees. Wie weet is dit een goede stok achter de deur.

Beeldmateriaal: Prometheus. Oorspronkelijk verschenen als The Power of Ritual.