Ezelsoren: Ontmoeting met je schaduw
Een van mijn medestudenten aan de Universiteit voor Humanistiek attendeert mij op Ontmoeting met je schaduw. De kracht van de donkere, onderdrukte kanten van je persoon. Ik besluit het boek van Connie Zweig en Jeremiah Abrams te kopen. Ik vind het interessant om aanraders van anderen te lezen, zoals ik ook Rebecca las met de tipgever in gedachte. Het geeft een boek een extra dimensie. Daarnaast bevelen mensen boeken niet zonder reden aan, vaak sluit het aan bij iets wat je bezighoudt. Ten derde wekt de titel de indruk dat ik mogelijk in het boek iets nieuws ontdek dat ‘zonde’ raakt. Dat sluit aan bij mijn streven om een moderne biechtstoel te ontwikkelen. Een plek of methodiek om dat achter je te laten dat in de weg zit en zo ruimte te maken naar de toekomst toe.
Over Ontmoeting met je schaduw
Geplukt van internet: Woede. Jaloezie. Schaamte. Hebzucht. Lust. Gevoelens waar we niet graag voor uitkomen, maar die iedereen wel heeft. Het zijn gevoelens die we graag ontkennen en vaak verdringen. Het zijn gevoelens die voortkomen uit de duistere, onderdrukte kanten van onszelf: onze persoonlijke schaduw. Iedereen heeft een schaduw, die zich al in de jeugd begint te vormen. Als we negatieve gevoelens wegstoppen om een ‘beter’ ego op te bouwen, vormen ze de schaduw die op onverwachte momenten naar boven komt: dan kunnen we zelfs overweldigd worden door de gevoelens waarvan we zo graag dachten dat wij ze niet hadden of dat we ze perfect konden beheersen. Maar een ontmoeting met je schaduw biedt ook kansen voor persoonlijke groei. Voor een evenwichtige spirituele ontwikkeling is het zelfs noodzakelijk om de schaduwkanten van jezelf te erkennen en een plaats te geven. Dit boek geeft in tientallen artikelen een veelzijdig overzicht van de terreinen waar de schaduw tot uiting kan komen, zoals in gezinssituaties, in menselijke relaties, seksualiteit, werk, psychotherapie, creativiteit en bij het zoeken naar spiritualiteit. Daarmee biedt dit boek een waardevol inzicht in de schaduw en de positieve waarde die deze bij de ontwikkeling van de persoonlijkheid kan hebben.
“Men wordt niet verlicht door zich allerlei beelden van licht voor te stellen, maar door zich bewust te worden van de eigen innerlijke duisternis.” Carl G. Jung
Beelden die het boek oproept
Het boek zet wel heel veel hoofdstukken achterelkaar in op onze donkere kant. Na een tijdje weet ik het wel, toch lees ik door in het bijna 500 pagina’s dikke boek. Het is pas op twee derde dat ik besluit om enkel nog die hoofdstukken te lezen die mij direct aanspreken. Daar leent het boek zich goed voor doordat per hoofdstuk duidelijk is aangegeven waar het over verhaalt, zoals De stem van de schaamte tot zwijgen brengen en Het nut van het nutteloze.
Het plaatje van de vulkaanuitbarsting op de boekomslag is somber en zwart. Het legt de nadruk op het zware. Dit staat in contrast met het beeld dat het boek bij mij oproept, het yin en yang, goed en kwaad, licht en zwaar. Die tegenstellingen die bij elkaar horen, doen mij denken aan het beeld van een ouderwetste weegschaal in balans. Meer sentimenteel, of zijig, zie ik een warme deken om je heengeslagen. Ik zie het als het beeld van het mogen omarmen van wie je bent met al je sombere onhebbelijkheden en duistere kanten.
Het gedeelte in het boek over Schaduwdansen in het huwelijk doet mij afvragen wie ik zie als ik naar mijn lief kijk. Zie ik hem of een weerspiegeling van mijzelf? Het is een vraag die ik altijd al interessant heb gevonden. Door het lezen van het boek, komt die vraag terug op.
“Wat vorm heeft, werpt een schaduw. Het ego verhoudt zich tot de schaduw als het licht tot het donker. Dat maakt ons tot mens.”
Ervaringen die het boek oproept
Het boek herinnert mij aan een training die ik ooit volgde. Een leiderschapstraining, Mastering your Excellence, waarbij je in groepsverband in een soort snelkoker met jezelf aan de slag gaat. Alle excuses die je hebt om dingen wel of niet te doen en mogelijke obstakels die je opgooit, verdwijnen van tafel. Wat overblijft is de lucht om te ademen, de helderheid om de dingen te zien zoals ze zijn en de ruimte om te bewegen. In het verlengde daarvan haakt Ontmoeting met je schaduw in op mijn diepgewortelde besef dat perfectie niet bestaat en het streven ernaar beklemmend werkt. Het is niet perfectie, maar het streven naar excellentie dat ons naar ongekende hoogtes brengt. Bij het streven naar het hoogst haalbare maak je misschien fouten of komen schaduwkanten aan de oppervlakte. Je zult echt niet altijd slagen, maar door te werken vanuit je hele zijn, kun je waanzinnige dingen bewerkstelligen. Je maakt daarbij gebruik van al jouw kanten.
Opeens denk ik aan de opdracht die ik recent inleverde aan de Universiteit voor Humanistiek. De opdracht behelsde een draaiboek rondom een rituele viering. Denk aan een huwelijksceremonie, jubileum of de feestelijke opening van een nieuw gebouw. Met mijn hotelschoolachtergrond en alle draaiboeken die ik in het verleden heb gemaakt, was dit een opdracht waar ik van wist hoog te kunnen scoren. De verwachting en beoordelingscriteria klip en klaar. In plaats van een viering in klassieke zin, koos ik voor een scheidings- of ontkoppelceremonie. De ceremonie was bedoeld om de liefde te vieren die er ooit was, stil te staan bij wat het paar elkaar had gebracht en elkaar sterker achter te laten naar de toekomst toe. Dat vieren ging gepaard met rituelen. Ik ben denk ik drie keer zo lang bezig geweest met het vormgeven en uitwerken van deze viering als dat ik was geweest met een traditionele viering. Ik scoorde een 7,5. Ik baalde daarvan. Toch realiseerde ik dat ik tachtig keer meer kennis had opgedaan dan wanneer ik op safe had gespeeld door voor een klassieke huwelijksviering te gaan. Door een viering te kiezen die mij raakt, heb ik waanzinnig veel geleerd. Weg van de gebaande paden en het sturen op zekerheid.
“Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg.” Albert Einstein
Actie na het lezen van Ontmoeting met je schaduw
- Een boek eerder wegleggen als je er genoeg van hebt. Loskomen van de gedachten dat je alles moet afmaken. Zelf bepalen wanneer iets af is. Luisteren naar je gevoel! Me niet laten dicteren door dat duistere stemmetje dat me probeert wijs te maken dat ik iets niet echt heb gelezen als je elke letter hebt versleten.
- Het woord vergeven bestaat uit ver-geven. Je geeft dus iets. Hoe kunnen we beter worden in onszelf en andere vergeven? Hoe kunnen we het vergeven trainen? Wat is ervoor nodig? Zijn er symbolen om daarbij te gebruiken? Een vergeef-mij-nietje?
Religie zonder God
De kerk is zwartwit. Je hebt goed en kwaad, licht en duisternis en hemel en hel. Zo zwartwit is het leven niet. Tussen zwart en wit zitten alle kleuren van de regenboog. Het boek stelt dat het christendom geen manier heeft ontwikkeld voor het integreren van het kwaad. Dan is er dus geen ruimte voor alles wat tussen zwart en wit inzit; voor alles wat kleurrijk is. Zoals de auteurs het omschrijven leidt statische volmaaktheid tot verstard perfectionisme. De meeste religies kennen variaties op het thema van de tweelingkrachten. Het yin-yang symbool in het taoïsme is hier een voorbeeld van. Ook meditatie is gericht op het in harmonie brengen van woede en lust. Ik ga met de schrijvers mee dat het omarmen van het duistere bijdraagt aan het laten landen van dat wat in de weg zit. Het is eigenlijk zoals ik in voorbereiding op de bevalling tijdens mijn zwangerschap bij haptonomie leerde. Laat de pijn er maar zijn en ga ernaartoe. De pijn neemt dan af, alsof het wordt vermengd of verdund. In het dagelijkse leven, als een soort van zelfonderhoud, helpen schrijven en mediteren mij om bij mijn mindere kanten stil te staan en deze te omarmen. In dat omarmen ontstaat de ruimte voor alle kleuren van de regenboog.
Dagelijks som ik voor het slapengaan drie dingen op waarvoor ik dankbaar ben. Een vriendin van mij doet dat ook, maar noemt daarbij ook altijd iets dat ze minder vindt. Ik vind dat raar. In zoverre dat ik niet begreep dat je met een ‘negatieve’ gedachte de nacht in wil. Nu begrijp ik het beter. Het is zoals yin en yang, het goede en mindere horen bij elkaar. Het sluit ook aan bij een oefening die ik weleens gebruik bij workshops en lezingen. Daarbij daag ik mensen uit om hun slechte kant te benoemen. Op basis daarvan ga je dan vervolgens opzoek naar alle kwaliteiten die je ontleent aan die slechte eigenschap. Sommige mensen vinden het confronterend, ze blijven liever weg bij hun schaduwkant. Veel vaker zie ik een blos verschijnen. Alsof het benoemen bijdraagt aan acceptatie en alles doet stromen. Zie het als een kleine biecht waarbij je even bij jezelf incheckt.
Maimonides: “Kwaad is slechts kwaad met betrekking tot iets anders.”
Boekanalyse à la lectivo divina
Bij het stilstaan bij het boek, heb ik gebruik gemaakt van het spirituele lezen zoals Casper ter Kuile dat omschrijft in De kracht van het ritueel. Hoe je van een gewone, alledaagse gebeurtenis een onvergetelijke ervaring maakt. Het spiritueel lezen is gebaseerd op het boekje Scala Claustralium van Guigo II uit de twaalfde eeuw. Hierin staat lectivo divina, spiritueel lezen als ritueel, centraal. Daarbij gaat het om het dieper stilstaan bij de tekst. Zie het als het Bijbelse lezen van seculiere teksten. Spiritueel lezen bevat de volgende treden.
- Lezen = waar zijn we in het verhaal (letterlijk)
- Mediteren = welke beelden, metaforen komen in je op
- Bidden = welke ervaringen die je zelf hebt meegemaakt komen boven
- Aanschouwen = welke actie wil je ondernemen
Het stilstaan bij wat ik lees, sluit aan bij mijn streven naar vertraging. Daarnaast is deze boeknotitie praktisch van aard. Door mijn gedachten op te tekenen, beklijft wat ik lees beter en heb ik meteen naslagwerk voor als ik iets wil terugzoeken. De notities betreffen persoonlijke noten voor eigen doeleinden en vanuit persoonlijk perspectief. Ik ben geen recensist en in die zin zijn mijn ezelsoren niks waard. Dit is het zesde boek dat ik in 2022 heb gelezen. Voor nu lijkt het mij tof als ik in 2022 tenminste 50 boeken lees.
Ontmoeting met je schaduw. De kracht van de donkere, onderdrukte kanten van je persoon door Connie Zweig en Jeremiah Abrams. ISBN 90 215 9501 X
