Boek 10/50: Tussen twee werelden
Tussen twee werelden van Suleika Jaouad is het meest recente boek dat ik heb gelezen. Tussen dit boek en de laatst gedeelde analyse over Gevoel voor tumor heb ik heel wat titels versleten. Wellicht deel ik mijn bevindingen over die boeken een andere keer. Ik hou nu eenmaal van het stilstaan bij en optekenen van wat ik heb gelezen. Van de vertraging die ermee gepaard gaat. En van de diepere laag die zich aandient vanuit aandacht. Echter, voelt het delen van wat Tussen twee werelden bij mij oproept ook wel wat kaal of bloot. In die zin dat het boek wereldwijd is overladen met de meest mooie recensies. Daar kom ik, spuit elf, dan aan met mijn spirituele boekbevindingen.
Tot aan de dood is het een en al leven
Ik was toe aan iets anders dan een boek geschreven door een lotgenoot, voedingsgoeroe of wetenschapper over hoe kanker te overleven. Ik heb nogal wat kankerliteratuur versleten de afgelopen tijd. De lovende recessies over Tussen twee werelden maakten mij nieuwsgierig. Daar kwam bij dat ook mensen in mijn omgeving mij op de titel attendeerden. Echt goed opgelet heb ik echter niet, want dan had ik geweten dat kanker ook in dit boek de boventoon voert. Dat het een boek is over het overleven van of eigenlijk eerder over leven mét.
Ik was volledig in de ban van dit boek. – The New York Times Review
Letterlijk: op de achterflap van Tussen twee werelden
De zomer waarin Suleika Jaouad afstudeerde kreeg ze de diagnose leukemie, overlevingskans: 35%. Ze was tweeëntwintig. Een groot deel van de vier jaar die volgden bracht ze door in een ziekenhuisbed, vechtend voor haar leven. Ze schreef erover in haar eigen column in The New York Times: Life, Interrupted. Toen ze eindelijk ontslagen werd was ze volgens de dokters ‘genezen’. Maar eigenlijk was dat proces pas net begonnen. Ze had vijftienhonderd dagen lang wanhopig geprobeerd te overleven, en nu dat haar gelukt was, realiseerde ze zich dat ze geen idee had hoe je opnieuw de wereld in gaat na zo’n ervaring.
Veel lezers van haar column hadden Suleika prachtige brieven gestuurd. Ze besluit dat ze als eerste stap in het ‘gewone leven’ graag een paar van die brievenschrijvers wil ontmoeten. Samen met haar smoezelige terriër Oscar begint ze aan een roadtrip van honderd dagen en 24.000 kilometer, dwars door Amerika. Door haar intense ontmoetingen ontdekt ze dat de scheidslijn tussen ziek en gezond fluïde is, dat de meesten van ons op en neer reizen tussen beide werelden. Het boek is uitgeroepen tot een van de beste boeken van het jaar door The New York Times Book Review, The Washington Post en The Rumpus.
Beelden die het boek oproept
Het boek is opgedragen aan Melissa en Max. Suleika heeft beiden leren kennen in het ziekenhuis. Behalve aan Melissa en Max is het boek opgedragen aan alle anderen die de rivier te vroeg zijn overgestoken. De uitdrukking ‘de rivier oversteken’ staat voor een onomkeerbare actie. Wat de uitdrukking in dit geval behelst, zal voor iedereen duidelijk zijn. De bewoording blijft plakken. Ik vind het een aaibaar beeld, dat oversteken van de rivier naar het hiernamaals. Er zit iets zachts in dat mij aanspreekt en aansluit bij mijn geloof dat alles en iedereen altijd verbonden is, dat het hoogstens de vorm is die verandert. Automatisch komen nu beeldspraken en vragen in mijn hoofd op die met rivieren te maken hebben, zoals het tegen de stroom inzwemmen of je laten meevoeren. En aan welke zijde klim je dan weer op de kant? Melissa, Max en Suleika bevonden zich samen in de rivier. De eerste twee staken de rivier over naar de andere kant, terwijl Suleika uiteindelijk aan onze zijde op de kant klom.
Stelt Suleika in het boek dat de diagnose een herstelbare breuk veroorzaakte tussen haar leven voor en na, deelt ze ook dat de leegte pas echt ontstond toen ze genezen werd verklaard. Het is iets dat ik ondertussen al heel vaak heb gehoord en ook begrijp, dat je dan van alles hebt overleefd en denkt dat je echt alles hebt meegemaakt, om te ontdekken dat het moeilijkste nog voor je ligt.
O ja, door de inhoud van de autobiografische roman ga je bijna voorbij aan de schrijfkunst van Suleika. Potverdorie, wat schrijft die vrouw extreem goed. Jaloersmakend!
“De diagnose had een onherstelbare breuk veroorzaakt: mijn leven ervoor en dat erna.”
Ervaringen die Tussen twee werelden oproept
In het boek prijkt een citaat van Miquel de Cervantes: “Tot aan de dood is het een en al leven.” Dit citaat ademt tot in elke vezel wat ik voel. Ik vind het zo mooi. Het sluit zo aan. Bovendien gaat het citaat om zoveel meer dan over mij of de situatie waarin ik mij bevind. Zo sluit het onder andere aan bij wat ik afgelopen jaar leerde over rouw aan de Universiteit voor Humanistiek als onderdeel van de Celebrantenopleiding die ik daar volgde. Ik schreef al eerder over die module in het kader dan de boekanalyse over Cafuné. De tegenstellingen leven en dood passen zo bij elkaar. En logisch ook, het is immers bij de gratie van de dood dat er leven is en andersom. Dat leven en dood samen in één zin doet me denken aan een berichtje dat ik kreeg nadat ik wist dat ik ziek was. Helaas weet ik niet meer wie het stuurde. De woorden zo raak: “Je zou eigenlijk iedereen gunnen dat er een moment komt waarin je je beseft dat je een tweede leven krijgt. In dat tweede leven besef je dat je er maar eentje hebt.” Het is precies dit, dat ik voel. Het is dit, dat ik maak dat ik zo leef!
Ik ben zeer dankbaar voor de zorgvuldigheid waarmee mijn familie en vrienden met mij en mijn ziek zijn omgaan en de wijze waarop ze erover praten. Het maakt dat ik me veilig voel.
In het boek deelt Suleika haar boosheid. Een emotie die ik zelf – gelukkig – niet op die manier herken. Zo goed als er niet twee soorten kanker hetzelfde zijn, is dat ook met onze emoties het geval. Ook schrijft ze over hoe het feit dat ze ziek is zich als een roddel verspreidt: “Kanker is geweldig roddelmatariaal. Binnen vierentwintig uur verspreidde het bericht over mijn diagnose zich als een lopend vuurtje door ons stadje.” Zelf deel ik eerder de tegenovergestelde ervaring. Ik ben zeer dankbaar voor de zorgvuldigheid waarmee mijn familie en vrienden met mij en mijn ziek zijn omgaan en de wijze waarop ze erover praten. Het maakt dat ik me veilig voel. Dat veilig voelen is niet onbelangrijk als je bedenkt dat stress een van de grootste vijanden is in het geval van kanker.
Het sluit aan bij mijn geloof dat alles en iedereen altijd verbonden is, dat het hoogstens de vorm is die verandert.
Actie waartoe het boek aanzet
Ik heb het al eerder voorgenomen en volgens mij zelfs in een boekanalyse genoemd. Het voornemen was om Engelstalige boeken in het Engels te lezen. Op de een of andere manier ben ik nu toch in de Nederlandstalige versie beland. Had ik gekozen voor het originele exemplaar, dan had ik meer gehaald uit de ondertitel. In het Engels draagt het boek van de Amerikaanse schrijfster de titel: Between Two Kingdoms: A Memoir of a Life Interrupted. Het Life Interrupted deel verwijst naar de column van Suleika in de New York Times. Die ondertitel sluit mijns inziens beter aan bij het boek. De Nederlandse vertaling van de ondertitel, Wat bijna doodgaan mij leerde over het leven, gaf mij de hoop op meer praktische take-aways.
Verder, en wellicht belangrijker dan in welke taal je een boek leest, is dat het boek voor mij dat onderstreept wat ik al weet, namelijk dat het niet de vraag is hoe kanker te overleven, maar hoe te leven mét. Zelfs voor wie genezen wordt verklaard, heb ik ondertussen begrepen. En zo pakte ik recent de draad op. Ik deelde een boekverslag. Over een boek over kanker, omdat dat nu eenmaal is waarover ik tegenwoordig lees.
De vraag is niet hoe kanker te overleven, maar hoe te leven mét kanker.
Boekanalyse à la lectivo divina
Mijn reflectie op het boek is een afgeleide van het spirituele lezen zoals Casper ter Kuile dat omschrijft in De kracht van het ritueel. Hoe je van een gewone, alledaagse gebeurtenis een onvergetelijke ervaring maakt. Bij lectivo divina, spiritueel lezen als ritueel, gaat het om het dieper stilstaan bij de tekst. Spiritueel lezen bestaat uit vier treden: lezen (het verhaal letterlijk), mediteren (welke beelden, metaforen komen in je op), bidden (welke ervaringen die je zelf hebt meegemaakt komen boven) en aanschouwen (welke actie wil je ondernemen).
Het stilstaan bij wat ik lees, sluit aan bij mijn streven naar vertraging. Daarnaast is deze boeknotitie praktisch van aard. Door mijn gedachten op te tekenen, beklijft wat ik lees beter en heb ik meteen naslagwerk voor als ik iets wil terugzoeken. De notities betreffen persoonlijke noten voor eigen doeleinden en vanuit persoonlijk perspectief. Ik ben geen recensist en in die zin zijn mijn ezelsoren niks waard. Dit is het tiende boek waarover ik een analyse deel. Oorspronkelijk streven was om dit jaar 50 titels te bespreken.
‘Tussen twee werelden. Wat bijna doodgaan mij leerde over het leven’ door Suleika Jaouad. ISBN: 9789026336164
