Onno Hoes – Besturen met liefde voor het compromis
Een gesprek met Onno Hoes, waarnemend burgemeester gemeente Haarlemmermeer, over ‘hart werken’. Een gesprek over verliefd op Maastricht en verbonden met Haarlemmermeer. En over de wisselwerking tussen empathisch inlevingsvermogen en zakelijk duidelijk zijn.
Afgelopen zomer liep ik Onno Hoes samen met Albert Verlinde in Maastricht tegen het lijf. Er was net een artikel verschenen in het Parool. Daarin maakt Onno zonder weinig omhaal duidelijk hoe hij de relatie met Schiphol ziet; dat hij de baas is. Het is voor mij aanleiding om hem te verleiden tot een interview over ‘hart werken’. Wat is er met de man gebeurd die, na zijn vertrek als burgemeester van Maastricht, werd geroemd om de onderlinge verbindingen die hij met omliggende steden als Aken, Heerlen en Luik wist te bewerkstelligen? Waar is de burgemeester gebleven die achter de schermen en vanuit verbindende kracht het verschil maakt?
Nalatenschap en toekomstig streven
Als hij checkt of ik aan de kleine lunchtafel wel genoeg ruimte heb om te schrijven, ontdek ik dat de mens Hoes het niet is verleerd om zich in de ander te verplaatsen. Na een koetje en kalfje gaat Onno in op zijn nalatenschap in Maastricht. Hardop vraagt hij zich af of je wel van nalatenschap kunt spreken. “Als bestuurders zijn we er om stappen vooruit te zetten. Daarna nemen de medewerkers, de ambtelijke organisatie, het over. Om verandering te bestendigen is er bijna een hele (bestuurlijke) generatie nodig. In ieder geval vijf jaar of langer waarin dit is de manier van werken steeds wordt herhaald. Toen ik wegging, was het werken vanuit onderlinge verbinding nog teveel van een paar mensen. Qua regionale samenwerking lijkt men deels te zijn teruggevallen in de oude groef”, Onno duidt daarmee op de groef van een langspeelplaat.
“Om verandering te bestendigen is er bijna een hele generatie nodig.”
Sinds november 2017 is Onno waarnemend burgemeester van de gemeente Haarlemmermeer. Hij noemt de gemeente met 152.000 inwoners de grote broer van Amsterdam. Tijdens zijn nieuwjaarstoespraak liet Onno weten zich beschikbaar te stellen als burgemeester. Het heeft alles te maken met het bestendigen of zoals hij zelf zegt: “Ik vind het doodzonde om op te geven wat ik in gang heb gezet.” Op de vraag of hij beter tot zijn recht komt als interimmer of in vast dienstverband antwoordt hij: “Het moet wel een kop en staart hebben. Ik ben een soort van procesbegeleider. Ik probeer ideeën en energie te koppelen. Er is tijd nodig om te zorgen dat verandering beklijft. Ik wil lange termijneffect zien. Dat vraagt om water blijven geven.”
Eeuwig verliefd op Maastricht
Met mijn flirtschema op tafel vraag ik hem hoe het met de exit, het afscheid, in Maastricht zit. Echt vrijwillig was zijn vertrek daar immers niet. “Die exit is er nooit geweest. Ik heb nog steeds een woning in Maastricht. De stad zit in mijn hart. Al voor ik er burgemeester was. Mijn burgemeesterschap in Maastricht vulde ik vanuit verliefdheid. Het contract is weg, maar de liefde niet. Ik maak nog steeds reclame voor de stad. Die eerste verliefdheid die haal je nooit meer.
“Ik ben nu een relatie aangegaan over een hele anders as. Ik zit er veel rationeler in.”
Haarlemmermeer is onvergelijkbaar. Dat maakt het makkelijker om het burgemeesterschap in te vullen. Een stad als Breda had me misschien teveel aan Maastricht doen denken. Ik ben nu een relatie aangegaan over een hele andere as. Ik zit er veel rationeler in”, legt hij met zijn vinger wijzend op de fase van verbintenis uit.
De ziel van Haarlemmermeer
“We zijn op zoek naar de ziel van Haarlemmermeer. We hebben prachtige dorpen. Het is tijd onszelf de vraag te stellen waarom we hier wonen. Om stil te staan bij wat ons verbindt. De kerk heeft in het verleden een belangrijke rol gespeeld, mede bij het inpolderen. Het is nu tijd om naast het harde werken ook lol te krijgen. Hoewel zelf Joods, breng ik veel van de katholieke flair mee uit het Zuiden. Ik neem de mensen mee in wat ik doe. Dat vindt men fijn.”
Het verschil zit ‘m in de kleine dingen
Wat Onno betreft zit het verschil ‘m in de kleine dingen. Hij noemt een lange mail vol woede en frustratie die hij zojuist heeft ontvangen van een ontevreden burger. “Natuurlijk komen niet alle mails bij mij terecht. De organisatie weet ondertussen steeds beter wat door te spelen en wat niet. In dit geval proef ik de frustratie van de burger. Tijd om de hele mail te lezen, heb ik even niet. Ik heb geantwoord de mail te hebben ontvangen en er de tijd voor te willen nemen. Noem het empathisch reageren. Het zijn kleine dingen, maar je moet ze wel doen.”
Lachend een boete uitschrijven kan
De empathie voor de burger ziet hij steeds vaker in de organisatie terug. Onno vertelt dat hij in het begin vaak werd gevraagd om iets te ondertekenen dat nogal zakelijk was geformuleerd. “In zo’n geval ondertekende ik de brief niet en gaf aan hoe het graag anders te zien. Steeds vaker ontvang ik nu brieven die vanuit de ontvanger zijn geschreven.” Dat verplaatsen in de ander zit voor hem in de middelste laag van Maslow. Hij zegt daarover: “Je haalt meer voldoening uit je werk als je als mensen de samenleving maakt.” Hij maakt de vergelijking met commerciële organisaties en stipt aan dat de overheid anders werkt. “Mensen kunnen niet drie deuren verder gaan voor een paspoort als de baliemedewerker ze niet bevalt. Als je meer hart hebt voor je werk, dan is het zelfs mogelijk een boete lachend uit te schrijven. Door je te verplaatsen in de ander ontstaat er begrip. Toevallig ben ik goed in dat verplaatsen in de ander.” Het brengt ons bij het artikel in het Parool.
Het belang van yin yang voor een goede relatie
In PS, de zaterdagbijlage van het Parool, kreeg Onno destijds een vraag voorgelegd over de relatie met Schiphol. Er was net een stroomstoring geweest die heel het vliegveld had platgelegd. Onno bleek te zijn gepasseerd, zoals overigens de hele veiligheidsdriehoek.
Onno zegt nu: “Het probleem is: op Schiphol bestaat de natuurlijke neiging om vanuit de eigen wereld te denken en handelen. Men denkt al snel de technische problemen zelf wel even te kunnen oplossen. Het eventuele effect op de openbare orde en veiligheid wordt niet altijd direct gezien. Als burgemeester ben ik eindeverantwoordelijk en dus moeten ze direct met mij, de gemeente, schakelen. Dat geldt ook voor de koninklijke marechaussee, die op de luchthaven de politietaken vervult. Het is ingewikkeld. De partijen op Schiphol moeten zich realiseren dat ze een lokaal gevestigde (inter)nationale luchthaven zijn en dat ze als het erop aankomt met de lokale burgemeester schakelen. Ik snap de neiging wel om een generaal of minister te bellen, maar die gaan er toevallig even niet over.” Voor iemand die bekend staat om zijn verbindende kracht, vond ik de uitspraak in PS stevig. Een uitspraak die ik als directeur van Schiphol liever niet in de krant zou lezen. Daarentegen lijkt Onno zich nu pas te beseffen wat ik in Maastricht bedoelde: “Ik realiseer me niet altijd, straal ook niet uit, dat ik soms van de harde uitspraken ben.” Hij vult aan: “Als burgemeester ben ik verantwoordelijk voor Schiphol. Voor de 70.000 mensen die de luchthaven dagelijks aan doen, maar ook voor de duizenden die daar dagelijks werken. In de verhouding moet je laten zien waar je staat. Noem het tegenwicht bieden of yin yang. Een duidelijke rolverdeling is essentieel voor een goede relatie.”
Wat brengt Haarlemmermeer jou?
“Albert attendeerde me erop dat ik steeds voor de veilige werkomgeving van het Zuiden leek te kiezen, dat ik nooit boven de rivieren keek. Het past bij mijn voorkeur voor besturen met zachte hand. Ik hou niet van het aandikken van tegenstellingen. Ik ga liever voor een compromis.” Het citaat in PS dat ik als een harde uitspraak bestempel, lijkt te passen bij de nieuwe Onno Hoes. Een man die leert om zich uit te spreken. “Mensen lijken daar blij om. Het maakt dat ze weten wat je aan elkaar hebt. Dat rationele deel, dat moest ontwikkeld worden.” Waar hij Haarlemmermeer de schwung van het Zuiden brengt, brengt Haarlemmermeer hem dat zakelijker, duidelijker en helderder zijn in wat ik hij van iets vindt. “Het heeft lang geduurd voor dat kwartje viel. Pas na de zomer werd ik me bewust van mijn meerwaarde op lange termijn. Dat wat ik Haarlemmermeer te bieden heb. En Haarlemmermeer geeft mij terug dat ik leer om duidelijker, zakelijker te communiceren. Die kwaliteit maakt me een completer mens.”
“In de verhouding moet je laten zien waar je staat. Noem het tegenwicht bieden of yin yang. Een duidelijke rolverdeling is essentieel voor een goede relatie.”
Dit interview maakt deel uit van de reeks ‘Hart werken’. In deze reeks onderzoekt Nicoline Wisse Smit of en hoe organisaties gebruikmaken van de middelste laag van de behoeftepiramide van Maslow; de laag van sociale behoefte zoals verbondenheid, vriendschap en liefde. De interviewreeks sluit aan bij Nicoline’s interesse in liefde op de werkvloer, fascinatie voor liefde in het algemeen en werk als communicatieadviseur. Het is haar missie om organisaties aan te moedigen meer gebruik te maken van dat waar we van nature zo goed in zijn; verbinding vanuit ons hart. Verbinding die bijdraagt aan bevlogen en betrokken medewerkers. Daarmee aan succes.
